Meseleya ku di Şerefnameyê de behsa Eşîra Milan nebûye, bala gelek lêkolînerên ku bi awayekî bi d... more Meseleya ku di Şerefnameyê de behsa Eşîra Milan nebûye, bala gelek lêkolînerên ku bi awayekî bi dîroka eşîr û herêmê re eleqedar dibin, dikşîne. Tunebûna Eşîra Milan di xebateke girîng ya li ser xanedan û eşîrên Kurdan di sedsala 16em de, hêjayî pirsê ye. Piştî ku Împaratoriya Osmanî di sedsala 16em de li Mêrdîn û derûdora wê serdestiya xwe ava kir, tê zanîn ku Eşîra Milan a ku di serjimariyan/nîvîsaran (tehrîran) de gelek caran navên wan derbas buye û ev eşîr li Mêrdînê û derûdora wê bi hêz bû. Tê zanîn ku bi taybetî di sala 1579an de, ku mirov dikare wekî zû bihesibîne, endamên mîrên Milî li Mêrdîn û derûdora wê tîmar û zeamet bidest xistine. Di Şerefnameyê de, ku piştî vê tarîxê bi demeke kurt temam bûye, ev eşîr û mîrên wê nehatine gotin, ev pirseke ku divê bê bersivandin. Ev pirsa ku bersiva wê tê xwestin, nirxandina hin îhtîmalan hewce dike. Ya yekem, îddîayeke ku berê jî li ser hatiye kirin û li gorî vê yekê konfederasyona Milan yê di vê heyamê de hîn nebûye navendeke siyasî û hinek endamên Milanî bi navê "Siwedî" li derûdora Çabaxçurê hukum dikirin. Şeref Xan di karê xwe de bi vê mal û eşîrê re mijûl bûye. Eger ev îddîa ji xwe re esas bê girtin, wê demê Eşîra Milan hê bi navê "Mil" nehatibû naskirin. Ji îdiayê ev encam derdikeve; Siwediyên ku ji derûdora Sewregê hatin û li Çabaxçurê serdestî ava kirin, bingeha Milan bûn. Îhtîmala duyem jî ew e ku çend sernavên ku Şeref Xan di berhema xwe de netemam hiştiye, ji bo vê mijarê were veqetandin. Wek tê zanîn di Şerefnameyê de hine beşên xilasnebûyî hene. Gelo qebîle û eşîrên Milan di nav van sernavên winda de wê bihata nasandin? Yek ji îhtîmalên herî qels jî ew e ku Şeref Xan di derbarê herêma çolê ya bi navê "Berriyê" de agahdar nîne. Bi rastî jî, weke ku wê bête bibîranîn, wî pirranîya jîyana xwe bi Safewiyan re li navenda Îranê derbas kir û di dawiya jiyana xwe de berê xwe da Bedlîsê, ku axa bav û kalên wî bû. Lê belê ji ber ku tê zanîn Eşîra Milan çiyayên Wan-Erzirom û Azerbeycanê wek zozan bi kar aniye, ne mimkune ku Şeref Xan û kevneşopiya dîroknasiya Rojkan ji wan ne agâhdar be. Bi rastî jî di hinek deman de ji konfederasyonên Rojkan û Milan re ji aliyê vasalên wan ango/yanê Împaratoriya Osmanî ve banga alîkariyê hat kirin û ewan bi statûyên nêzîk beşdarî kampanyayan/erîşan bûn. Kampanyaya/Erîşa Besrayê ya li başûr di destpêka sedsala 18em de û Kampanyaya Farisan a li rojhilat heta nîveka heman sedsalê mînakên vê yekê ne. Di dawiyê de, meseleya ku di Şerefnameyê de behsa Eşîra Milan nehatiye kirin, divê di veguhertina siyasî ya bilez a di xwezaya/sîruştiya pêkhateya eşîrê de were gerandin. Taybetmendîya eşîrî ya Kurdan, berevajî cîranên xwe yên Ereb, ne bi girêdanên xwînê, ji aliyê siyasî û erdnîgarî ve hatiye avakirin. Ji ber vê yekê jî rêveberî û navê eşîrê ku di hin serdemên dîrokê de avahiyeke bilindtir (jortir) bû, piştî demeke kurt dikaribû di nava hêzeke din a siyasî ya bi statûyeke nizimtir de hebûna xwe bidomîne. Divê bête bibîranîn ku Omariyan, yek ji eşîrên Milan, konfederasyonek mezin ava kirin ku wê paşê bi navê xwe were zanîn. Nimûneyek din a eşîrên jêr-eşîra Milan ku di rewşek siyasî ya mezin de ku ew wekî avahiyek nû ya konfederatîf derketîye Hesenanî ne. Eşîrên Êzidî yên wek Musyan û Şerefan ku dema koçeriye din yekîtîya eşîrên Milan da bûn û Milî dihatin hesibandin, mînakên din ên vê diyardeyê/mijarê ne.
Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ... more Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ve uzunca süre İslam hukukunda yürürlükte kalmış bir uygulamadır. Bunun Osmanlı Devleti'nde sıklıkla uygulandığı, kadı defterleri ve fetva koleksiyonlarında yer edindiği bilinmektedir. Çalışmanın amacı 17. ve 18. yüzyıllarda Amid mahkemesine yansıyan davalar arasında 10-15 yılın üstündeki davaların neler oldukları ve bunların zamanaşımı olgusu/karinesi ile ilişkisini irdelemektir. Çalışmanın amaç edindiği ikinci bir husus ise genelleme problemidir. Tarihe özgü çalışmalarda sıklıkla karşılaşılan bu yanılgı/sapma zamanaşımı hususunda da görülmektedir. Hukukta zamanaşımı olgusunun/karinesinin varlığına rağmen, bu karinenin her zaman ve her yerde aynı şekilde uygulanmadığı düşünülmektedir. Bundan hareketle, bu çalışmada, zamanaşımı hakkında kesin ve mutlak yargılar koymanın araştırmacılar için bir problem oluşturduğuna dikkat çekilmektir.
Ercan GÜMÜŞ 231 remained in the shadow of the conflicts in the following period. Safavid studies ... more Ercan GÜMÜŞ 231 remained in the shadow of the conflicts in the following period. Safavid studies mostly focused on the period after Sultan Selim accedes to the throne when the wars began. It is possible that the most important reason for this is the lack of resources focusing on the mentioned point. However, Ottoman sources indicate the existence of high-level diplomatic relations between the two sides before the period of long wars. The primary goal of this research is to prove a period of peace between the Safavid and Ottoman governments through the documents in the Ottoman archives. Indeed, before Sultan Selim came to the throne, the Ottoman Empire had good relations with the Safavid Empire, and both sides regularly sent envoys and gifts to each other. By looking at the Ottoman sources and the gifts that Bayezid II sent to the Sheikh Ismail of Ardabil, we will examine the Ottoman view of the Safavid shah and their acceptance of him as a sect leader. In addition, we will explain how ambassadors travel between the two sides and how they use these trips to express their power.
Şah İsmail, Kürd Ümerası ve Diyarbekir'in İran'dan Ayrılması, 2021
Translated by Ercan Gümüş, Kurdiname, no. 5, p.124-141 Plagiarism/Întîhal: This article has been ... more Translated by Ercan Gümüş, Kurdiname, no. 5, p.124-141 Plagiarism/Întîhal: This article has been reviewed by at least one referee and scanned via ithenticate plagiarism website // Ev gotar herî kêm ji alîyê hakemekî va hatiye nirxandin û di malpera întîhalê ithenticate ra hatiye derbaskirin.
1732-1739 yillari arasinda devlet icin onemli bir sorun haline gelen Saribeyoglu Mustafa adli &qu... more 1732-1739 yillari arasinda devlet icin onemli bir sorun haline gelen Saribeyoglu Mustafa adli "eskiya"nin Bolvadin taraflarina firar ettigi Amid Mahkemesi'ne gonderilen bir kac farkli emirnameden anlasilmaktadir. Isyan, her ne kadar sonradan kontrol altina alinmissa da, yansimalari Amid gibi oldukca uzak bir idari birimin yoneticilerine bildirilmis ve bunlardan yardim talep edilmistir. Merkezden Amid Mahkemesi'ne gonderilen 22 Zilhicce 1151/2 Nisan 1739 tarihli bir fermanda padisah; kadi, mutesellim, voyvoda, yeniceri zabiti ve diger idarecilere hitaben Saribeyoglu denen sakinin ve yanindakilerin bir an evvel yakalanmasini emretmistir. Anlasildigi kadariyla Honaz Kalesi'ndeki asiler, ordu tarafindan kusatildiklarinda firar etmeyi basarmislardir. Bolvadin taraflarina giden asilerin takibinin emredildigi fermanda, anilan eskiyayi katledenlere ona ait mallarin yaninda buyuk ihsanlarda bulunulacagi belirtilmektedir. Ozelde bu isyana, genelde ise tum eskiyalara kars...
üzerine bazı görüşler sunulmuştur. Çalışma, kan davalarının çözümü için bir başvuru metodu olan b... more üzerine bazı görüşler sunulmuştur. Çalışma, kan davalarının çözümü için bir başvuru metodu olan berdel usulünü de kapsamaktadır. Çalışmada dikkat çekilen diğer bir problematik mahkemenin verdiği kararın içeriğidir. Mahkemenin kararı, İslam Hukuku'nun ve Evrensel Hukuk'un temel prensiplerinden olan "suçun şahsiliği" ilkesiyle çelişmektedir. Bireysel bir suçun cezası suçlu yerine suçlunun yakınlarından birine ödettirilmiştir.
Öz Osmanlı Devleti'nin doğu sınırında izlediği idari örgütlenme merkeze yakın eyalet ve sancaklar... more Öz Osmanlı Devleti'nin doğu sınırında izlediği idari örgütlenme merkeze yakın eyalet ve sancaklardaki yapılanmadan hayli farklıydı. Bu örgütlenmeyi belirleyen ise kuşkusuz buradaki iki büyük rakip komşu devletin bu sınırlar üzerindeki hâkimiyet mücadelesiydi. Söz konusu bu özgün yapının mülki idari terminolojideki ismi hükûmet ve yurtluk-ocaklık sancaklardı. Bunlar arasında günümüze değin en az bilinenlerden biri Mihrani ocağıdır. Muhtar statülü idari birimler arasında yer alan Mihrani Ekrad sancağının diğer bir özelliği ise aşiret örgütlenmesine sahip olması ve aynı adı taşıyan aşiret mensuplarının üç farklı bölgede yerleşmiş olmasıydı. Araştırmada, Mihrani Ekrad sancağında uygulanan tımar sistemine değinilmiştir. Ayrıca, hanedanın dini bir imtiyaz olan seyyidlik iddiası ele alınmıştır. Bu çalışmada öncelikle idari bir statü olan Mihrani ocağı, akabinde ise üç farklı mıntıkada meskûn aşiretin başta kronikler olmak üzere, seyahatnameler, araştırma eserler ve özellikle Osmanlı arşivine yansımış görünümü tasvir edilmeye çalışılacaktır. Bu çalışmayı özgün kılan husus, konunun daha önce hiçbir yerde ele alınmamış olmasıdır. Haliyle bu araştırma Mihraniler'e dair kaleme alınan ilk özgün çalışmadır.
Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar, C. 3, 2018
SÂDÂT: 17. VE 18. YÜZYILDA DİYARBEKİR EYALETİ’NDE SEYYİDLER, İMTİYAZLARI VE SOSYO-EKONOMİK KONUML... more SÂDÂT: 17. VE 18. YÜZYILDA DİYARBEKİR EYALETİ’NDE SEYYİDLER, İMTİYAZLARI VE SOSYO-EKONOMİK KONUMLARI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME Özet
Müslüman toplumlarda ehl-i beyt ve Peygamber yakınları özel bir konuma sahiptir. Tarihsel süreçte özellikle Emevi iktidarında, ehl-i beyte yönelik uzunca bir süre devam eden siyasi saldırılar olmuştur. Abbasiler döneminden itibaren ise seyyidler açısından siyasi ve sosyal şartlar değişmiştir. Zamanla lehlerine gelişen imtiyazlı bir durum söz konusu olmuştur. Özellikle baskı sürecinde çevreye yayılmış sâdâtın yoğunlukla Doğu ve Güney Anadolu’ya yerleştiği vurgulanmıştır. Bunda ise buradaki halkın ve yerel idarecilerin ehl-i beyte besledikleri sevginin belirleyici olduğu kaydedilmiştir. Sâdât için beliren imtiyazlara sahip olmak isteyen kişiler de türemiş ve uydurma kökenlerle bu ayrıcalıklara kavuşmaya çalışmışlardır. Öyle ki, siyasi meşruiyete kavuşmak isteyen hanedanlar bile kendilerini bu kutsal kökene dayadırma çabasına girmişlerdir. Sahte seyyid (teseyyüd) olgusunu engellemek ve sâdâtın diğer bir takım haklarını korumak ve kontrol etmek adına erken dönemlerde “nükeba” denen bir kurum dahi ihdas olunmuştur. Osmanlı Devleti kuruluş döneminden itibaren seyyidlere bir takım imtiyazlar tanımıştı. Bunlar arasında raiyyet, ağnam ve cürüm vergilerinden muafiyet de bulunmaktaydı. Osmanlı Devleti’nde sâdâtının sadrazamlıktan imamlığa uzanan geniş bir memuriyet silsilesinde neredeyse her türden askeri ünvana sahip olabildiği anlaşılmaktadır. Ama özellikle ilmi sahadaki vazifeleri üstlendikleri belirtilmelidir. Bunun yanında seyyidler, resmi olmayan mesleklerde de kayıtlara yansımışlardır. Bu çalışmada, 17 ve 18. yüzyılda genel olarak Osmanlı Devleti’nde özelde ise Diyarbekir eyaletindeki sâdât olgusu ele alınmıştır.
Anahtar kelimeler: Sâdât (seyyidler), nakib’ül-eşraf, imtiyaz, teseyyüd, vergi muafiyeti, Diyarbekir, Osmanlı Devleti.
Özet İran'ın kuzeybatı sınırında yerleşik olan Bradost aşireti bazen Osmanlılar'la ve bazen de Sa... more Özet İran'ın kuzeybatı sınırında yerleşik olan Bradost aşireti bazen Osmanlılar'la ve bazen de Safeviler'le kurduğu pragmatik ilişkileriyle adından söz ettirmiştir. Özellikle "Altın Elli Han" olarak tarihe geçmiş olan Emir Han Bradost döneminde güçlenen Bradostiler, Emir Han'ın Dımdım Kalesi'ni tamir edip yerleşmesinden sonra, düşmanları tarafından İran merkezindeki kimi kışkırtmaların da tesiriyle, dönemin Safevi Şahı Şah Abbas'ın gazabına uğramış, uzun süren bir kuşatmadan sonra Dımdım Kalesi, Safeviler tarafından ele geçirilmiş ve Bradostiler güçlerini büyük ölçüde kaybetmişlerdir. Dımdım Kalesi Safeviler tarafından ele geçirildikten sonra Bradostiler'den bazıları Horasan'a sürülmüş ve kaleleri Türkmen-Kızılbaş emirlere verilmiştir. Hicri 1018/1019 yılında cereyan eden hadiseden yaklaşık altı yıl sonra Bradostiler, Dımdım Kalesi'ni geri almışlarsa da Safeviler tekrar saldırıp kaleyi ele geçirmişlerdir. Bu makalenin amacı, Osmanlı kaynaklarına yansımayan fakat özellikle dönemin Safevi kaynaklarında ayrıntılarıyla ele alınmış olan hadiseyi tartışmaktır.
Öz 1732-1739 yılları arasında devlet için önemli bir sorun haline gelen Sarıbeyoğlu Mustafa adlı ... more Öz 1732-1739 yılları arasında devlet için önemli bir sorun haline gelen Sarıbeyoğlu Mustafa adlı "eşkıya"nın Bolvadin taraflarına firar ettiği Amid Mahkemesi'ne gönderilen birkaç farklı emirnameden anlaşılmaktadır. İsyan her ne kadar sonradan kontrol altına alınmışsa da isyanın yansımaları Amid gibi oldukça uzak bir idari birimin yöneticilerine bildirilmiş ve bunlardan yardım talep edilmiştir. Merkezden Amid Mahkemesi'ne gönderilen 22 Zilhicce 1151/2 Nisan 1739 tarihli bir fermanda padişah; kadı, mütesellim, voyvoda, yeniçeri zabiti ve diğer idarecilere hitaben Sarıbeyoğlu denen şakinin ve yanındakilerin bir an evvel yakalanmasını emretmiştir. Anlaşıldığı kadarıyla Honaz Kalesi'ndeki asiler, ordu tarafından kuşatıldıklarında firar etmeyi başarmışlardır. Bolvadin taraflarına giden asilerin takibinin emredildiği fermanda, anılan eşkıyayı katledenlere ona ait malların verileceği ve bunun yanında büyük ihsanlarla ödüllendirilecekleri belirtilmektedir. Özelde bu isyana, genelde ise tüm eşkıyalara karşı sert tedbirler alındığı yazışmalardan anlaşılmaktadır. Çalışma, 1739 tarihinde kadı defterine kaydedilmiş fermanları ana kaynak tutmak üzere kaleme alınmıştır. Abstract It is understood from some different copies sent to Amid court that the brigand named Sarıbeyoğlu Mustafa who became an important problem for the state between 1732 and 1739 escaped around Bolvadin. Although the riot was quashed after, its reflections were noticed to authorities of Amid which was a remote area and help was requested from them.
Bu çalışma, 17. yüzyılda Amid Mahkemesi'nde ele alınan bir "katl" davasında davacı aileye diyet o... more Bu çalışma, 17. yüzyılda Amid Mahkemesi'nde ele alınan bir "katl" davasında davacı aileye diyet olarak verilen bir takım çiftlik hayvanı, kümes hayvanı ve gündelik kullanım eşyaları arasında zikredilmiş, "berdel usulü"yle gelin giden Zarife adlı kadının davası esas alınarak kaleme alınmıştır. Hasımlar arasında berdel evliliği usulüyle kurulacak akrabalığın muhtemel kan davalarını engelleyeceği düşünülmüş olmalıdır. Bunu mahkemeye sunan ise sulh aracısı kişilerdir ki bunlar hukuki terminolojide "muslihûn-i müslimûn" olarak ifade edilmiştir. Davada, suçlu yerine, ailesinden bir kadın cezalandırılmıştır ve hasım aileye gelin olarak verilmiştir. Bu hususu ise "töre" denilen "sözlü hukuk"un şer'i hukukta yer bulmasına bağlamak mümkündür. Bundan dolayı araştırmada ele alınan kavramlardan biri töredir. Birden fazla hukukun geçerli olmasından dolayı, sistemi "çoklu hukuk" olarak kabul etmek mümkündür. Aşiret hukukunun yani törenin mahkemede çözüm olarak kabul edilmesi zorunlu olarak aşiretli toplumlar hakkında bazı değerlendirmelere sebep olmaktadır. Bu bağlamda, aşiret yapılarının kaynaklardan takibine girişilmiş, inceleme döneminde ve bu döneme yakın tarihlerde Doğu ve Batı toplumlarında dikkate değer benzerlikler üzerine bazı görüşler sunulmuştur. Çalışma, kan davalarının çözümü için bir başvuru metodu olan berdel usulünü de kapsamaktadır.
Abstract
A set of livestocks, fowls and daily usage items which were given as a blood money to t... more Abstract A set of livestocks, fowls and daily usage items which were given as a blood money to the complainant family in the case of “murder” which was considered in Amid Court in 17. Century were mentioned and the case of woman whose name is Zarife and who got married with the bride exchange method was written as the base in this study. The relationship which would be established between the hostiles with the bride exchange method might have been thought to prevent the possible blood feuds. The people who presented it to the court are the peace-intermediary people so that they are stated as “muslihun-i muslimun” in the legal terminology. In the case, instead of guilty, a woman from her family was punished and given to the hostile family as a bride. It is possible to associate this manner with another manner that “ the verbal law” which is named as “ morals” takes place in “the sharia”. Thus, one of the concepts which is considered in the research is the morals. As more than one law is valid, it is possible to accept the system as “ The multiple law”. The acceptancy of tribe law,namely morals, as a solution causes some evaluations about the socities with a tribe by necessity. In this context, The tribe structures were followed from the sources, some opinions were given on the significant similarities in the east and west societies on the recent history of the period. The study includes the bride exchange method as a application method for the solution of blood feuds. Key Words: Amid, tribe law, morals, bride exchange, blood feud, blood money.
Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ... more Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ve uzunca süre İslam hukukunda yürürlükte kalmış bir uygulamadır. Bunun Osmanlı Devleti'nde sıklıkla uygulandığı, kadı defterleri ve fetva koleksiyonlarında yer edindiği bilinmektedir. Çalışmanın amacı 17. ve 18. yüzyıllarda Amid mahkemesine yansıyan davalar arasında 10-15 yılın üstündeki davaların neler oldukları ve bunların zamanaşımı olgusu/karinesi ile ilişkisini irdelemektir.
ÖZET Kadı Sicilleri (Şer'iye Sicilleri) Osmanlı İmparatorluğu'nda kadı tarafından mahkemelerde tu... more ÖZET Kadı Sicilleri (Şer'iye Sicilleri) Osmanlı İmparatorluğu'nda kadı tarafından mahkemelerde tutulan defterlerdir. Bu defterlerde merkezden gelen emir, ferman ve mahalli kararların yanı sıra mülk satışı, nikah, vasi tayini, miras, hırsızlık, yaralama, cinayet, arazi anlaşmazlığı gibi önemli olaylara da yer verilirdi. Kadı Sicilleri içerisinde en sık rastlanan kayıtlar arasında ise terekeler gelmektedir. Ölen kişinin mirasçılarının isimleri ile birlikte geriye bıraktığı menkul ve gayrimenkul mal varlığının kaydedildiği, masrafların tutulduğu, borçların/alacakların tek tek belirtildiği ve gerekli ödeme/paylaşım gibi işlemlerin yapıldığı belgeler olan tereke kayıtları, toplumsal hayata ışık tutan çok önemli kaynaklardır. Bu çalışma, 18. yüzyıla ait Diyarbekir kadı sicillerindeki tereke kayıtlarında " guremâ usulü " şeklinde ifade edilen, duyunu terekesinden ezyed ifadesi ile de tarif edilmiş bir borç ödeme usulünü incelemektedir. Ölen kişinin borcun tereke miktarını geçtiği durumlarda uygulanan ve borcun alacaklılara nasıl ödendiğini gösteren yönteme işret eden guremâ usulü incelenirken, bu usulün İslam hukukundaki kökenleri ve 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'ndeki uygulama biçimleri de ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu yöntemin nasıl bir standardizasyon içerisinde yapıldığını tarif etmenin yanında, eş zamanlı olarak, inceleme dönemindeki sosyal hayata dair bazı tespitlerde bulunmayı da amaçlamaktadır. Bunu yaparken öncelikle kaynaklar hakkında bilgi verilecek, tereke kayıtları tanıtılacak ve guremâ usulü ile dağıtılan borçların belli kurallar çerçevesinde bir usul oluşturup oluşturmadığı belgelerle tespit edilmeye çalışılacaktır.
Mardin, 1515 yılından sonra İdris-i Bidlisi'nin arabuluculuk faaliyetleri neticesinde Osmanlı ida... more Mardin, 1515 yılından sonra İdris-i Bidlisi'nin arabuluculuk faaliyetleri neticesinde Osmanlı idaresine geçmiş ve daha sonra çevredeki valiliklere bağlı olmak suretiyle Osmanlı idari yapısındaki yerini almaya başlamıştır. 1520'den sonra Mardin'in kadim aşiretlerinden olan Milli topluluğu iki kısma ayrılmış, bunlardan bir kısmı Mardin'de kalırken, diğer kısmı Urmiye civarına göç etmiştir. Bu konargöçer aşiret mensuplarının Mardin'e dönüş tarihleri 1707 yılıdır. Nitekim Osmanlı Devleti 1691-1699 yılları arasında sınırları içindeki göçebe aşiretleri iskan etme politikasını hayata geçirmiştir. Bu politikayla devlet, asayişin sağlanmasını, toprakların sürekli üretime açık kalmasını ve gidiş gelişler esnasında çıkan karışıklıkları yok etmeyi planlamıştır. Milli aşiretini Mardin'de idareyi ele alması çeşitli mücadeleleri de beraberinde getirmiştir. Makalenin amacı bu mücadeleleri XVII-XIX. yüzyıllar içerisinde ele almak ve 1832 Mardin İsyanı'na değinmektedir. 1835 yılından sonra merkezden gönderilen idarecilerin şehrin idaresini tamamen ele alması ile II. Mahmud'un idari alandaki reformları hayata geçirilmiştir ve erkeklerin askere alınması ile Mardin'de yeni bir dönem başlamıştır. Böylece, aşiretlerin eskisi gibi idarede söz sahibi olamadıkları yeni bir süreç de başlamıştır. anahtar sözcükler: Mardin, Milli Aşireti, İskan Politikası, 1832 İsyanı
Meseleya ku di Şerefnameyê de behsa Eşîra Milan nebûye, bala gelek lêkolînerên ku bi awayekî bi d... more Meseleya ku di Şerefnameyê de behsa Eşîra Milan nebûye, bala gelek lêkolînerên ku bi awayekî bi dîroka eşîr û herêmê re eleqedar dibin, dikşîne. Tunebûna Eşîra Milan di xebateke girîng ya li ser xanedan û eşîrên Kurdan di sedsala 16em de, hêjayî pirsê ye. Piştî ku Împaratoriya Osmanî di sedsala 16em de li Mêrdîn û derûdora wê serdestiya xwe ava kir, tê zanîn ku Eşîra Milan a ku di serjimariyan/nîvîsaran (tehrîran) de gelek caran navên wan derbas buye û ev eşîr li Mêrdînê û derûdora wê bi hêz bû. Tê zanîn ku bi taybetî di sala 1579an de, ku mirov dikare wekî zû bihesibîne, endamên mîrên Milî li Mêrdîn û derûdora wê tîmar û zeamet bidest xistine. Di Şerefnameyê de, ku piştî vê tarîxê bi demeke kurt temam bûye, ev eşîr û mîrên wê nehatine gotin, ev pirseke ku divê bê bersivandin. Ev pirsa ku bersiva wê tê xwestin, nirxandina hin îhtîmalan hewce dike. Ya yekem, îddîayeke ku berê jî li ser hatiye kirin û li gorî vê yekê konfederasyona Milan yê di vê heyamê de hîn nebûye navendeke siyasî û hinek endamên Milanî bi navê "Siwedî" li derûdora Çabaxçurê hukum dikirin. Şeref Xan di karê xwe de bi vê mal û eşîrê re mijûl bûye. Eger ev îddîa ji xwe re esas bê girtin, wê demê Eşîra Milan hê bi navê "Mil" nehatibû naskirin. Ji îdiayê ev encam derdikeve; Siwediyên ku ji derûdora Sewregê hatin û li Çabaxçurê serdestî ava kirin, bingeha Milan bûn. Îhtîmala duyem jî ew e ku çend sernavên ku Şeref Xan di berhema xwe de netemam hiştiye, ji bo vê mijarê were veqetandin. Wek tê zanîn di Şerefnameyê de hine beşên xilasnebûyî hene. Gelo qebîle û eşîrên Milan di nav van sernavên winda de wê bihata nasandin? Yek ji îhtîmalên herî qels jî ew e ku Şeref Xan di derbarê herêma çolê ya bi navê "Berriyê" de agahdar nîne. Bi rastî jî, weke ku wê bête bibîranîn, wî pirranîya jîyana xwe bi Safewiyan re li navenda Îranê derbas kir û di dawiya jiyana xwe de berê xwe da Bedlîsê, ku axa bav û kalên wî bû. Lê belê ji ber ku tê zanîn Eşîra Milan çiyayên Wan-Erzirom û Azerbeycanê wek zozan bi kar aniye, ne mimkune ku Şeref Xan û kevneşopiya dîroknasiya Rojkan ji wan ne agâhdar be. Bi rastî jî di hinek deman de ji konfederasyonên Rojkan û Milan re ji aliyê vasalên wan ango/yanê Împaratoriya Osmanî ve banga alîkariyê hat kirin û ewan bi statûyên nêzîk beşdarî kampanyayan/erîşan bûn. Kampanyaya/Erîşa Besrayê ya li başûr di destpêka sedsala 18em de û Kampanyaya Farisan a li rojhilat heta nîveka heman sedsalê mînakên vê yekê ne. Di dawiyê de, meseleya ku di Şerefnameyê de behsa Eşîra Milan nehatiye kirin, divê di veguhertina siyasî ya bilez a di xwezaya/sîruştiya pêkhateya eşîrê de were gerandin. Taybetmendîya eşîrî ya Kurdan, berevajî cîranên xwe yên Ereb, ne bi girêdanên xwînê, ji aliyê siyasî û erdnîgarî ve hatiye avakirin. Ji ber vê yekê jî rêveberî û navê eşîrê ku di hin serdemên dîrokê de avahiyeke bilindtir (jortir) bû, piştî demeke kurt dikaribû di nava hêzeke din a siyasî ya bi statûyeke nizimtir de hebûna xwe bidomîne. Divê bête bibîranîn ku Omariyan, yek ji eşîrên Milan, konfederasyonek mezin ava kirin ku wê paşê bi navê xwe were zanîn. Nimûneyek din a eşîrên jêr-eşîra Milan ku di rewşek siyasî ya mezin de ku ew wekî avahiyek nû ya konfederatîf derketîye Hesenanî ne. Eşîrên Êzidî yên wek Musyan û Şerefan ku dema koçeriye din yekîtîya eşîrên Milan da bûn û Milî dihatin hesibandin, mînakên din ên vê diyardeyê/mijarê ne.
Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ... more Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ve uzunca süre İslam hukukunda yürürlükte kalmış bir uygulamadır. Bunun Osmanlı Devleti'nde sıklıkla uygulandığı, kadı defterleri ve fetva koleksiyonlarında yer edindiği bilinmektedir. Çalışmanın amacı 17. ve 18. yüzyıllarda Amid mahkemesine yansıyan davalar arasında 10-15 yılın üstündeki davaların neler oldukları ve bunların zamanaşımı olgusu/karinesi ile ilişkisini irdelemektir. Çalışmanın amaç edindiği ikinci bir husus ise genelleme problemidir. Tarihe özgü çalışmalarda sıklıkla karşılaşılan bu yanılgı/sapma zamanaşımı hususunda da görülmektedir. Hukukta zamanaşımı olgusunun/karinesinin varlığına rağmen, bu karinenin her zaman ve her yerde aynı şekilde uygulanmadığı düşünülmektedir. Bundan hareketle, bu çalışmada, zamanaşımı hakkında kesin ve mutlak yargılar koymanın araştırmacılar için bir problem oluşturduğuna dikkat çekilmektir.
Ercan GÜMÜŞ 231 remained in the shadow of the conflicts in the following period. Safavid studies ... more Ercan GÜMÜŞ 231 remained in the shadow of the conflicts in the following period. Safavid studies mostly focused on the period after Sultan Selim accedes to the throne when the wars began. It is possible that the most important reason for this is the lack of resources focusing on the mentioned point. However, Ottoman sources indicate the existence of high-level diplomatic relations between the two sides before the period of long wars. The primary goal of this research is to prove a period of peace between the Safavid and Ottoman governments through the documents in the Ottoman archives. Indeed, before Sultan Selim came to the throne, the Ottoman Empire had good relations with the Safavid Empire, and both sides regularly sent envoys and gifts to each other. By looking at the Ottoman sources and the gifts that Bayezid II sent to the Sheikh Ismail of Ardabil, we will examine the Ottoman view of the Safavid shah and their acceptance of him as a sect leader. In addition, we will explain how ambassadors travel between the two sides and how they use these trips to express their power.
Şah İsmail, Kürd Ümerası ve Diyarbekir'in İran'dan Ayrılması, 2021
Translated by Ercan Gümüş, Kurdiname, no. 5, p.124-141 Plagiarism/Întîhal: This article has been ... more Translated by Ercan Gümüş, Kurdiname, no. 5, p.124-141 Plagiarism/Întîhal: This article has been reviewed by at least one referee and scanned via ithenticate plagiarism website // Ev gotar herî kêm ji alîyê hakemekî va hatiye nirxandin û di malpera întîhalê ithenticate ra hatiye derbaskirin.
1732-1739 yillari arasinda devlet icin onemli bir sorun haline gelen Saribeyoglu Mustafa adli &qu... more 1732-1739 yillari arasinda devlet icin onemli bir sorun haline gelen Saribeyoglu Mustafa adli "eskiya"nin Bolvadin taraflarina firar ettigi Amid Mahkemesi'ne gonderilen bir kac farkli emirnameden anlasilmaktadir. Isyan, her ne kadar sonradan kontrol altina alinmissa da, yansimalari Amid gibi oldukca uzak bir idari birimin yoneticilerine bildirilmis ve bunlardan yardim talep edilmistir. Merkezden Amid Mahkemesi'ne gonderilen 22 Zilhicce 1151/2 Nisan 1739 tarihli bir fermanda padisah; kadi, mutesellim, voyvoda, yeniceri zabiti ve diger idarecilere hitaben Saribeyoglu denen sakinin ve yanindakilerin bir an evvel yakalanmasini emretmistir. Anlasildigi kadariyla Honaz Kalesi'ndeki asiler, ordu tarafindan kusatildiklarinda firar etmeyi basarmislardir. Bolvadin taraflarina giden asilerin takibinin emredildigi fermanda, anilan eskiyayi katledenlere ona ait mallarin yaninda buyuk ihsanlarda bulunulacagi belirtilmektedir. Ozelde bu isyana, genelde ise tum eskiyalara kars...
üzerine bazı görüşler sunulmuştur. Çalışma, kan davalarının çözümü için bir başvuru metodu olan b... more üzerine bazı görüşler sunulmuştur. Çalışma, kan davalarının çözümü için bir başvuru metodu olan berdel usulünü de kapsamaktadır. Çalışmada dikkat çekilen diğer bir problematik mahkemenin verdiği kararın içeriğidir. Mahkemenin kararı, İslam Hukuku'nun ve Evrensel Hukuk'un temel prensiplerinden olan "suçun şahsiliği" ilkesiyle çelişmektedir. Bireysel bir suçun cezası suçlu yerine suçlunun yakınlarından birine ödettirilmiştir.
Öz Osmanlı Devleti'nin doğu sınırında izlediği idari örgütlenme merkeze yakın eyalet ve sancaklar... more Öz Osmanlı Devleti'nin doğu sınırında izlediği idari örgütlenme merkeze yakın eyalet ve sancaklardaki yapılanmadan hayli farklıydı. Bu örgütlenmeyi belirleyen ise kuşkusuz buradaki iki büyük rakip komşu devletin bu sınırlar üzerindeki hâkimiyet mücadelesiydi. Söz konusu bu özgün yapının mülki idari terminolojideki ismi hükûmet ve yurtluk-ocaklık sancaklardı. Bunlar arasında günümüze değin en az bilinenlerden biri Mihrani ocağıdır. Muhtar statülü idari birimler arasında yer alan Mihrani Ekrad sancağının diğer bir özelliği ise aşiret örgütlenmesine sahip olması ve aynı adı taşıyan aşiret mensuplarının üç farklı bölgede yerleşmiş olmasıydı. Araştırmada, Mihrani Ekrad sancağında uygulanan tımar sistemine değinilmiştir. Ayrıca, hanedanın dini bir imtiyaz olan seyyidlik iddiası ele alınmıştır. Bu çalışmada öncelikle idari bir statü olan Mihrani ocağı, akabinde ise üç farklı mıntıkada meskûn aşiretin başta kronikler olmak üzere, seyahatnameler, araştırma eserler ve özellikle Osmanlı arşivine yansımış görünümü tasvir edilmeye çalışılacaktır. Bu çalışmayı özgün kılan husus, konunun daha önce hiçbir yerde ele alınmamış olmasıdır. Haliyle bu araştırma Mihraniler'e dair kaleme alınan ilk özgün çalışmadır.
Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar, C. 3, 2018
SÂDÂT: 17. VE 18. YÜZYILDA DİYARBEKİR EYALETİ’NDE SEYYİDLER, İMTİYAZLARI VE SOSYO-EKONOMİK KONUML... more SÂDÂT: 17. VE 18. YÜZYILDA DİYARBEKİR EYALETİ’NDE SEYYİDLER, İMTİYAZLARI VE SOSYO-EKONOMİK KONUMLARI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME Özet
Müslüman toplumlarda ehl-i beyt ve Peygamber yakınları özel bir konuma sahiptir. Tarihsel süreçte özellikle Emevi iktidarında, ehl-i beyte yönelik uzunca bir süre devam eden siyasi saldırılar olmuştur. Abbasiler döneminden itibaren ise seyyidler açısından siyasi ve sosyal şartlar değişmiştir. Zamanla lehlerine gelişen imtiyazlı bir durum söz konusu olmuştur. Özellikle baskı sürecinde çevreye yayılmış sâdâtın yoğunlukla Doğu ve Güney Anadolu’ya yerleştiği vurgulanmıştır. Bunda ise buradaki halkın ve yerel idarecilerin ehl-i beyte besledikleri sevginin belirleyici olduğu kaydedilmiştir. Sâdât için beliren imtiyazlara sahip olmak isteyen kişiler de türemiş ve uydurma kökenlerle bu ayrıcalıklara kavuşmaya çalışmışlardır. Öyle ki, siyasi meşruiyete kavuşmak isteyen hanedanlar bile kendilerini bu kutsal kökene dayadırma çabasına girmişlerdir. Sahte seyyid (teseyyüd) olgusunu engellemek ve sâdâtın diğer bir takım haklarını korumak ve kontrol etmek adına erken dönemlerde “nükeba” denen bir kurum dahi ihdas olunmuştur. Osmanlı Devleti kuruluş döneminden itibaren seyyidlere bir takım imtiyazlar tanımıştı. Bunlar arasında raiyyet, ağnam ve cürüm vergilerinden muafiyet de bulunmaktaydı. Osmanlı Devleti’nde sâdâtının sadrazamlıktan imamlığa uzanan geniş bir memuriyet silsilesinde neredeyse her türden askeri ünvana sahip olabildiği anlaşılmaktadır. Ama özellikle ilmi sahadaki vazifeleri üstlendikleri belirtilmelidir. Bunun yanında seyyidler, resmi olmayan mesleklerde de kayıtlara yansımışlardır. Bu çalışmada, 17 ve 18. yüzyılda genel olarak Osmanlı Devleti’nde özelde ise Diyarbekir eyaletindeki sâdât olgusu ele alınmıştır.
Anahtar kelimeler: Sâdât (seyyidler), nakib’ül-eşraf, imtiyaz, teseyyüd, vergi muafiyeti, Diyarbekir, Osmanlı Devleti.
Özet İran'ın kuzeybatı sınırında yerleşik olan Bradost aşireti bazen Osmanlılar'la ve bazen de Sa... more Özet İran'ın kuzeybatı sınırında yerleşik olan Bradost aşireti bazen Osmanlılar'la ve bazen de Safeviler'le kurduğu pragmatik ilişkileriyle adından söz ettirmiştir. Özellikle "Altın Elli Han" olarak tarihe geçmiş olan Emir Han Bradost döneminde güçlenen Bradostiler, Emir Han'ın Dımdım Kalesi'ni tamir edip yerleşmesinden sonra, düşmanları tarafından İran merkezindeki kimi kışkırtmaların da tesiriyle, dönemin Safevi Şahı Şah Abbas'ın gazabına uğramış, uzun süren bir kuşatmadan sonra Dımdım Kalesi, Safeviler tarafından ele geçirilmiş ve Bradostiler güçlerini büyük ölçüde kaybetmişlerdir. Dımdım Kalesi Safeviler tarafından ele geçirildikten sonra Bradostiler'den bazıları Horasan'a sürülmüş ve kaleleri Türkmen-Kızılbaş emirlere verilmiştir. Hicri 1018/1019 yılında cereyan eden hadiseden yaklaşık altı yıl sonra Bradostiler, Dımdım Kalesi'ni geri almışlarsa da Safeviler tekrar saldırıp kaleyi ele geçirmişlerdir. Bu makalenin amacı, Osmanlı kaynaklarına yansımayan fakat özellikle dönemin Safevi kaynaklarında ayrıntılarıyla ele alınmış olan hadiseyi tartışmaktır.
Öz 1732-1739 yılları arasında devlet için önemli bir sorun haline gelen Sarıbeyoğlu Mustafa adlı ... more Öz 1732-1739 yılları arasında devlet için önemli bir sorun haline gelen Sarıbeyoğlu Mustafa adlı "eşkıya"nın Bolvadin taraflarına firar ettiği Amid Mahkemesi'ne gönderilen birkaç farklı emirnameden anlaşılmaktadır. İsyan her ne kadar sonradan kontrol altına alınmışsa da isyanın yansımaları Amid gibi oldukça uzak bir idari birimin yöneticilerine bildirilmiş ve bunlardan yardım talep edilmiştir. Merkezden Amid Mahkemesi'ne gönderilen 22 Zilhicce 1151/2 Nisan 1739 tarihli bir fermanda padişah; kadı, mütesellim, voyvoda, yeniçeri zabiti ve diğer idarecilere hitaben Sarıbeyoğlu denen şakinin ve yanındakilerin bir an evvel yakalanmasını emretmiştir. Anlaşıldığı kadarıyla Honaz Kalesi'ndeki asiler, ordu tarafından kuşatıldıklarında firar etmeyi başarmışlardır. Bolvadin taraflarına giden asilerin takibinin emredildiği fermanda, anılan eşkıyayı katledenlere ona ait malların verileceği ve bunun yanında büyük ihsanlarla ödüllendirilecekleri belirtilmektedir. Özelde bu isyana, genelde ise tüm eşkıyalara karşı sert tedbirler alındığı yazışmalardan anlaşılmaktadır. Çalışma, 1739 tarihinde kadı defterine kaydedilmiş fermanları ana kaynak tutmak üzere kaleme alınmıştır. Abstract It is understood from some different copies sent to Amid court that the brigand named Sarıbeyoğlu Mustafa who became an important problem for the state between 1732 and 1739 escaped around Bolvadin. Although the riot was quashed after, its reflections were noticed to authorities of Amid which was a remote area and help was requested from them.
Bu çalışma, 17. yüzyılda Amid Mahkemesi'nde ele alınan bir "katl" davasında davacı aileye diyet o... more Bu çalışma, 17. yüzyılda Amid Mahkemesi'nde ele alınan bir "katl" davasında davacı aileye diyet olarak verilen bir takım çiftlik hayvanı, kümes hayvanı ve gündelik kullanım eşyaları arasında zikredilmiş, "berdel usulü"yle gelin giden Zarife adlı kadının davası esas alınarak kaleme alınmıştır. Hasımlar arasında berdel evliliği usulüyle kurulacak akrabalığın muhtemel kan davalarını engelleyeceği düşünülmüş olmalıdır. Bunu mahkemeye sunan ise sulh aracısı kişilerdir ki bunlar hukuki terminolojide "muslihûn-i müslimûn" olarak ifade edilmiştir. Davada, suçlu yerine, ailesinden bir kadın cezalandırılmıştır ve hasım aileye gelin olarak verilmiştir. Bu hususu ise "töre" denilen "sözlü hukuk"un şer'i hukukta yer bulmasına bağlamak mümkündür. Bundan dolayı araştırmada ele alınan kavramlardan biri töredir. Birden fazla hukukun geçerli olmasından dolayı, sistemi "çoklu hukuk" olarak kabul etmek mümkündür. Aşiret hukukunun yani törenin mahkemede çözüm olarak kabul edilmesi zorunlu olarak aşiretli toplumlar hakkında bazı değerlendirmelere sebep olmaktadır. Bu bağlamda, aşiret yapılarının kaynaklardan takibine girişilmiş, inceleme döneminde ve bu döneme yakın tarihlerde Doğu ve Batı toplumlarında dikkate değer benzerlikler üzerine bazı görüşler sunulmuştur. Çalışma, kan davalarının çözümü için bir başvuru metodu olan berdel usulünü de kapsamaktadır.
Abstract
A set of livestocks, fowls and daily usage items which were given as a blood money to t... more Abstract A set of livestocks, fowls and daily usage items which were given as a blood money to the complainant family in the case of “murder” which was considered in Amid Court in 17. Century were mentioned and the case of woman whose name is Zarife and who got married with the bride exchange method was written as the base in this study. The relationship which would be established between the hostiles with the bride exchange method might have been thought to prevent the possible blood feuds. The people who presented it to the court are the peace-intermediary people so that they are stated as “muslihun-i muslimun” in the legal terminology. In the case, instead of guilty, a woman from her family was punished and given to the hostile family as a bride. It is possible to associate this manner with another manner that “ the verbal law” which is named as “ morals” takes place in “the sharia”. Thus, one of the concepts which is considered in the research is the morals. As more than one law is valid, it is possible to accept the system as “ The multiple law”. The acceptancy of tribe law,namely morals, as a solution causes some evaluations about the socities with a tribe by necessity. In this context, The tribe structures were followed from the sources, some opinions were given on the significant similarities in the east and west societies on the recent history of the period. The study includes the bride exchange method as a application method for the solution of blood feuds. Key Words: Amid, tribe law, morals, bride exchange, blood feud, blood money.
Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ... more Kökeni Eski Yunan ve Roma hukukuna dayanan dava zamanaşımı, İslam hukukçularınca da kabul görmüş ve uzunca süre İslam hukukunda yürürlükte kalmış bir uygulamadır. Bunun Osmanlı Devleti'nde sıklıkla uygulandığı, kadı defterleri ve fetva koleksiyonlarında yer edindiği bilinmektedir. Çalışmanın amacı 17. ve 18. yüzyıllarda Amid mahkemesine yansıyan davalar arasında 10-15 yılın üstündeki davaların neler oldukları ve bunların zamanaşımı olgusu/karinesi ile ilişkisini irdelemektir.
ÖZET Kadı Sicilleri (Şer'iye Sicilleri) Osmanlı İmparatorluğu'nda kadı tarafından mahkemelerde tu... more ÖZET Kadı Sicilleri (Şer'iye Sicilleri) Osmanlı İmparatorluğu'nda kadı tarafından mahkemelerde tutulan defterlerdir. Bu defterlerde merkezden gelen emir, ferman ve mahalli kararların yanı sıra mülk satışı, nikah, vasi tayini, miras, hırsızlık, yaralama, cinayet, arazi anlaşmazlığı gibi önemli olaylara da yer verilirdi. Kadı Sicilleri içerisinde en sık rastlanan kayıtlar arasında ise terekeler gelmektedir. Ölen kişinin mirasçılarının isimleri ile birlikte geriye bıraktığı menkul ve gayrimenkul mal varlığının kaydedildiği, masrafların tutulduğu, borçların/alacakların tek tek belirtildiği ve gerekli ödeme/paylaşım gibi işlemlerin yapıldığı belgeler olan tereke kayıtları, toplumsal hayata ışık tutan çok önemli kaynaklardır. Bu çalışma, 18. yüzyıla ait Diyarbekir kadı sicillerindeki tereke kayıtlarında " guremâ usulü " şeklinde ifade edilen, duyunu terekesinden ezyed ifadesi ile de tarif edilmiş bir borç ödeme usulünü incelemektedir. Ölen kişinin borcun tereke miktarını geçtiği durumlarda uygulanan ve borcun alacaklılara nasıl ödendiğini gösteren yönteme işret eden guremâ usulü incelenirken, bu usulün İslam hukukundaki kökenleri ve 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'ndeki uygulama biçimleri de ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu yöntemin nasıl bir standardizasyon içerisinde yapıldığını tarif etmenin yanında, eş zamanlı olarak, inceleme dönemindeki sosyal hayata dair bazı tespitlerde bulunmayı da amaçlamaktadır. Bunu yaparken öncelikle kaynaklar hakkında bilgi verilecek, tereke kayıtları tanıtılacak ve guremâ usulü ile dağıtılan borçların belli kurallar çerçevesinde bir usul oluşturup oluşturmadığı belgelerle tespit edilmeye çalışılacaktır.
Mardin, 1515 yılından sonra İdris-i Bidlisi'nin arabuluculuk faaliyetleri neticesinde Osmanlı ida... more Mardin, 1515 yılından sonra İdris-i Bidlisi'nin arabuluculuk faaliyetleri neticesinde Osmanlı idaresine geçmiş ve daha sonra çevredeki valiliklere bağlı olmak suretiyle Osmanlı idari yapısındaki yerini almaya başlamıştır. 1520'den sonra Mardin'in kadim aşiretlerinden olan Milli topluluğu iki kısma ayrılmış, bunlardan bir kısmı Mardin'de kalırken, diğer kısmı Urmiye civarına göç etmiştir. Bu konargöçer aşiret mensuplarının Mardin'e dönüş tarihleri 1707 yılıdır. Nitekim Osmanlı Devleti 1691-1699 yılları arasında sınırları içindeki göçebe aşiretleri iskan etme politikasını hayata geçirmiştir. Bu politikayla devlet, asayişin sağlanmasını, toprakların sürekli üretime açık kalmasını ve gidiş gelişler esnasında çıkan karışıklıkları yok etmeyi planlamıştır. Milli aşiretini Mardin'de idareyi ele alması çeşitli mücadeleleri de beraberinde getirmiştir. Makalenin amacı bu mücadeleleri XVII-XIX. yüzyıllar içerisinde ele almak ve 1832 Mardin İsyanı'na değinmektedir. 1835 yılından sonra merkezden gönderilen idarecilerin şehrin idaresini tamamen ele alması ile II. Mahmud'un idari alandaki reformları hayata geçirilmiştir ve erkeklerin askere alınması ile Mardin'de yeni bir dönem başlamıştır. Böylece, aşiretlerin eskisi gibi idarede söz sahibi olamadıkları yeni bir süreç de başlamıştır. anahtar sözcükler: Mardin, Milli Aşireti, İskan Politikası, 1832 İsyanı
aziden Atiye Diyarbakır," Diyarbakır'ın tarihsel, kültürel ve sosyal yapısını derinlemesine incel... more aziden Atiye Diyarbakır," Diyarbakır'ın tarihsel, kültürel ve sosyal yapısını derinlemesine inceleyen kapsamlı bir çalışmadır. Bu eser, şehrin tarihsel süreçteki karakteristik özelliklerinin oluşumunu ve gelişimini akademik bir titizlikle ele alarak, okuyucuyu Diyarbakır'ın geçmişten günümüze uzanan serüvenine tanık olmaya davet ediyor. Kitap, Asur döneminden başlayarak Bizans-Sâsânî savaşları, Moğol İlhanlıları dönemi ve Osmanlı Devleti'nin idaresi altındaki Diyarbakır'ı detaylandırıyor. Doğal afetler ve salgın hastalıklar, kütüphaneler, seyahatnameler ve sosyal hayat gibi çeşitli konularla şehrin demografik ve kültürel yapısını gözler önüne seriyor. ŞEHİR VE TARİH Maziden Atiye Diyarbakır 6 ŞEHİR VE TARİH Maziden Atiye Diyarbakır 10 Bu vesileyle, değerli bilgilerini kamuoyuyla paylaşan tüm hocalarımıza şükranlarımı sunuyorum. Bu kıymetli eserlerin Diyarbakır'ın gelecek tasavvurunda yeni ufuklar açacağına inanıyor ve eserleri okuyan herkese faydalı ve hayırlı olmasını diliyorum.
Antikçağ'dan Günümüze Medeniyetler Kavşağında Hazro , 2024
Günümüzde Diyarbekir ilinin Hazro ilçesine bağlı harabe bir köy olan Tercil’in Osmanlı Devleti id... more Günümüzde Diyarbekir ilinin Hazro ilçesine bağlı harabe bir köy olan Tercil’in Osmanlı Devleti idaresinde imtiyazlı bir yönetim merkezi olduğu bilinmektedir. 16. yüzyıl ortalarında aralarında Hazro’nun da yer aldığı 83 köyün bağlı bulunduğu orta büyüklükte bir beylik olan Tercil, uzun yıllar Zirki beylerinin idaresinde kalmıştı. Zirki Aşiret Konfederasyonu Diyarbekir’in kuzey ve doğusunda kalan dağlık sahada Atak, Tercil, Gırdıkan/Kürdikan, Derzin ve Mihrani beyliklerinin tabanını oluşturmuştu. Kadimden Mardin, Diyarbekir çevrelerinde meskun bulunan Zirki Kürt aşiretine hala Erzurum ve çevresinde rastlamak mümkündür. Aşiret “Zirki”, “Zeriki”, “Zırkan” gibi isimlerle tanınmaktadır. 10. yüzyıla değin Mardin ve çevresinde muktedir olduğu bilinen aşiret mensuplarının bu tarihlerden sonra buraya yerleşen Artuklu askeri aristokrasisine boyun eğerek Mardin çevresinin idaresinde daha alt kademede yönetime yardımcı olduğu, ancak bir süre sonra aşiretin önemli kısmının Diyarbekir’in kuzeyine yönelerek buradaki mahalleri kontrol altına aldığı bilinmektedir. Bu makalede aşiretin yaşadığı sahadaki hakimiyet süreci ve Osmanlı merkez yönetimiyle ilişkileri ele alınacaktır.
Celali isyanlarını ve bunların Osmanlı tarih yazarları ve eserlerine yansımalarını anlayabilmek, ... more Celali isyanlarını ve bunların Osmanlı tarih yazarları ve eserlerine yansımalarını anlayabilmek, öncelikle Osmanlı tarih yazıcılığını ve bu anlamda da XVI. yüzyıl Osmanlı tarih yazımını incelemeyi gerekli kılmaktadır. XVI. yüzyılda tarih yazan müverrihlerin hangi amaca matuf eser verdikleri, bu zaman diliminde tarih yazıcılığının neden birden bire gelişme gösterdiği, yazarların eserlerini hangi ölçüde gerçeğe bağlı kalarak kaleme aldıkları gibi soruların cevabını anlamamız, projeksiyonlarımızı bu dönemde eser veren yazarlara yöneltmemizi gerektirmektedir. Kitabın ele aldığı sorun, tarihçinin öznelliğinde yaratılan ve okuyucuda şekillenen "Celali" olgusudur ve incelenmek üzere önümüzde durmaktadır. Bu durum bize tarihçilerin sıklıkla kullandığı bir metaforu da hatırlatır ki Afrika atasözü olarak şöhret bulmuştur, şöyledir; "Arslanların tarihi yazılıncaya kadar, tarihçiler avcıyı övmeye devam edeceklerdir". Tarihin eleştirel okunmasını bu ölçüde vurgulayacak vecizeye az rastlanır. Elinizdeki kitap bu yaklaşımla kaleme alınan bir lisansüstü çalışmanın yeniden okunup, kitap haline evrilmiş halidir. 2008 yılında kabul edilen bu master çalışmasının adı ise 16. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Meydana Gelen Muhalif Nitelikli Hareketlerin Osmanlı Tarih Yazarları Ve Eserlerine Yansıması'dır. 16. yüzyılda yaşamış kronik yazarlarına ve eserlerine müracaat edildiğinde, şöyle bir tablo ile karşılaşılır; İdris-i Bidlîsî (?-1521) ve eseri Selim Şah-name, Hadîdi (?- eserini bitirdiği 1522'den son- ra) ve eseri Tevarih-i Âl-i Osman, Kemalpaşazade (1468-1534) ve eseri Tevarih-i Âl-i Osman (1527), Şükrî-i Bitlisî (?-eserini bitirdiği 1530 yılından kısa bir süre sonra) ve eseri Selimname, Lütfi Paşa (1488-1563) ve eseri Tevarih-i Âl-i Osman (1553), Celal- zade Mustafa Efendi (?-1567) ve eseri Selimname, Hoca Sadettin Efendi (1536-1598) ve eseri Tacü't-Tevarih, Gelibolulu Mustafa Âli (1541-1600) ve eseri Künhü'l-Ahbar (1596), Selânikî Mustafa Efendi (?-1600) ve eseri Tarih-i Selânikî (1600) ve XVI. yüzyılın sonları ile XVII. yüzyılın başlarında geçen olayları kaleme alan Peçevî İbrahim Efendi (1574-1650) ve eseri Peçevî Tarihi hakkında ayrıntılı bilgiler çalışmanın ilerleyen bölümünde verilecektir. Ancak belirtmekte fayda var ki, bu çalışmada ele alınan eserler orijinal nüshalarının günümüz Türkçesine çevirisi üzerinden incelenmiştir. Ayrıca kaynak tarama sürecinde, Küçük Nişancı ve Cenabi Mustafa'nın eserlerine de müracaat edilmiş, fakat konumuzla ilgili olarak tatmin edici bilgilere rastlanamadığından bu kaynaklara yer verilmemiştir. Çalışmamızın mekân sınırlamasını Anadolu, zaman sınırlamasını ise XVI. yüzyıl oluşturmaktadır. "XVI. yüzyılda yaşanan muhalif nitelikli hareketler" ifadesiyle anlatılmak istenen, Osmanlı merkezi idaresine karşı ayaklanma şeklini alan bir biriyle bağlantılı bir dizi isyan hareketidir. Bu bağlamda çalışmamızda yüzyılın başında yaşanan Şah Kulu, Celal, Kalender, Koca Süklün ve Baba Zünnûn isyanları ile yüzyılın sonunda meydana gelen Kara Yazıcı isyanları birbiriyle karşılaştırılarak ele alınacaktır.
Uploads
Papers by ercan gumus
Özet
Müslüman toplumlarda ehl-i beyt ve Peygamber yakınları özel bir konuma sahiptir. Tarihsel süreçte özellikle Emevi iktidarında, ehl-i beyte yönelik uzunca bir süre devam eden siyasi saldırılar olmuştur. Abbasiler döneminden itibaren ise seyyidler açısından siyasi ve sosyal şartlar değişmiştir. Zamanla lehlerine gelişen imtiyazlı bir durum söz konusu olmuştur. Özellikle baskı sürecinde çevreye yayılmış sâdâtın yoğunlukla Doğu ve Güney Anadolu’ya yerleştiği vurgulanmıştır. Bunda ise buradaki halkın ve yerel idarecilerin ehl-i beyte besledikleri sevginin belirleyici olduğu kaydedilmiştir. Sâdât için beliren imtiyazlara sahip olmak isteyen kişiler de türemiş ve uydurma kökenlerle bu ayrıcalıklara kavuşmaya çalışmışlardır. Öyle ki, siyasi meşruiyete kavuşmak isteyen hanedanlar bile kendilerini bu kutsal kökene dayadırma çabasına girmişlerdir. Sahte seyyid (teseyyüd) olgusunu engellemek ve sâdâtın diğer bir takım haklarını korumak ve kontrol etmek adına erken dönemlerde “nükeba” denen bir kurum dahi ihdas olunmuştur.
Osmanlı Devleti kuruluş döneminden itibaren seyyidlere bir takım imtiyazlar tanımıştı. Bunlar arasında raiyyet, ağnam ve cürüm vergilerinden muafiyet de bulunmaktaydı.
Osmanlı Devleti’nde sâdâtının sadrazamlıktan imamlığa uzanan geniş bir memuriyet silsilesinde neredeyse her türden askeri ünvana sahip olabildiği anlaşılmaktadır. Ama özellikle ilmi sahadaki vazifeleri üstlendikleri belirtilmelidir. Bunun yanında seyyidler, resmi olmayan mesleklerde de kayıtlara yansımışlardır.
Bu çalışmada, 17 ve 18. yüzyılda genel olarak Osmanlı Devleti’nde özelde ise Diyarbekir eyaletindeki sâdât olgusu ele alınmıştır.
Anahtar kelimeler: Sâdât (seyyidler), nakib’ül-eşraf, imtiyaz, teseyyüd, vergi muafiyeti, Diyarbekir, Osmanlı Devleti.
A set of livestocks, fowls and daily usage items which were given as a blood money to the complainant family in the case of “murder” which was considered in Amid Court in 17. Century were mentioned and the case of woman whose name is Zarife and who got married with the bride exchange method was written as the base in this study. The relationship which would be established between the hostiles with the bride exchange method might have been thought to prevent the possible blood feuds. The people who presented it to the court are the peace-intermediary people so that they are stated as “muslihun-i muslimun” in the legal terminology. In the case, instead of guilty, a woman from her family was punished and given to the hostile family as a bride. It is possible to associate this manner with another manner that “ the verbal law” which is named as “ morals” takes place in “the sharia”. Thus, one of the concepts which is considered in the research is the morals. As more than one law is valid, it is possible to accept the system as “ The multiple law”. The acceptancy of tribe law,namely morals, as a solution causes some evaluations about the socities with a tribe by necessity. In this context, The tribe structures were followed from the sources, some opinions were given on the significant similarities in the east and west societies on the recent history of the period. The study includes the bride exchange method as a application method for the solution of blood feuds.
Key Words: Amid, tribe law, morals, bride exchange, blood feud, blood money.
1520'den sonra Mardin'in kadim aşiretlerinden olan Milli topluluğu iki kısma ayrılmış, bunlardan bir kısmı Mardin'de kalırken, diğer kısmı Urmiye civarına göç etmiştir. Bu konargöçer aşiret mensuplarının Mardin'e dönüş tarihleri 1707 yılıdır. Nitekim Osmanlı Devleti 1691-1699 yılları arasında sınırları içindeki göçebe aşiretleri iskan etme politikasını hayata geçirmiştir. Bu politikayla devlet, asayişin sağlanmasını, toprakların sürekli üretime açık kalmasını ve gidiş gelişler esnasında çıkan karışıklıkları yok etmeyi planlamıştır.
Milli aşiretini Mardin'de idareyi ele alması çeşitli mücadeleleri de beraberinde getirmiştir. Makalenin amacı bu mücadeleleri XVII-XIX. yüzyıllar içerisinde ele almak ve 1832 Mardin İsyanı'na değinmektedir.
1835 yılından sonra merkezden gönderilen idarecilerin şehrin idaresini tamamen ele alması ile II. Mahmud'un idari alandaki reformları hayata geçirilmiştir ve erkeklerin askere alınması ile Mardin'de yeni bir dönem başlamıştır. Böylece, aşiretlerin eskisi gibi idarede söz sahibi olamadıkları yeni bir süreç de başlamıştır.
anahtar sözcükler: Mardin, Milli Aşireti, İskan Politikası, 1832 İsyanı
Özet
Müslüman toplumlarda ehl-i beyt ve Peygamber yakınları özel bir konuma sahiptir. Tarihsel süreçte özellikle Emevi iktidarında, ehl-i beyte yönelik uzunca bir süre devam eden siyasi saldırılar olmuştur. Abbasiler döneminden itibaren ise seyyidler açısından siyasi ve sosyal şartlar değişmiştir. Zamanla lehlerine gelişen imtiyazlı bir durum söz konusu olmuştur. Özellikle baskı sürecinde çevreye yayılmış sâdâtın yoğunlukla Doğu ve Güney Anadolu’ya yerleştiği vurgulanmıştır. Bunda ise buradaki halkın ve yerel idarecilerin ehl-i beyte besledikleri sevginin belirleyici olduğu kaydedilmiştir. Sâdât için beliren imtiyazlara sahip olmak isteyen kişiler de türemiş ve uydurma kökenlerle bu ayrıcalıklara kavuşmaya çalışmışlardır. Öyle ki, siyasi meşruiyete kavuşmak isteyen hanedanlar bile kendilerini bu kutsal kökene dayadırma çabasına girmişlerdir. Sahte seyyid (teseyyüd) olgusunu engellemek ve sâdâtın diğer bir takım haklarını korumak ve kontrol etmek adına erken dönemlerde “nükeba” denen bir kurum dahi ihdas olunmuştur.
Osmanlı Devleti kuruluş döneminden itibaren seyyidlere bir takım imtiyazlar tanımıştı. Bunlar arasında raiyyet, ağnam ve cürüm vergilerinden muafiyet de bulunmaktaydı.
Osmanlı Devleti’nde sâdâtının sadrazamlıktan imamlığa uzanan geniş bir memuriyet silsilesinde neredeyse her türden askeri ünvana sahip olabildiği anlaşılmaktadır. Ama özellikle ilmi sahadaki vazifeleri üstlendikleri belirtilmelidir. Bunun yanında seyyidler, resmi olmayan mesleklerde de kayıtlara yansımışlardır.
Bu çalışmada, 17 ve 18. yüzyılda genel olarak Osmanlı Devleti’nde özelde ise Diyarbekir eyaletindeki sâdât olgusu ele alınmıştır.
Anahtar kelimeler: Sâdât (seyyidler), nakib’ül-eşraf, imtiyaz, teseyyüd, vergi muafiyeti, Diyarbekir, Osmanlı Devleti.
A set of livestocks, fowls and daily usage items which were given as a blood money to the complainant family in the case of “murder” which was considered in Amid Court in 17. Century were mentioned and the case of woman whose name is Zarife and who got married with the bride exchange method was written as the base in this study. The relationship which would be established between the hostiles with the bride exchange method might have been thought to prevent the possible blood feuds. The people who presented it to the court are the peace-intermediary people so that they are stated as “muslihun-i muslimun” in the legal terminology. In the case, instead of guilty, a woman from her family was punished and given to the hostile family as a bride. It is possible to associate this manner with another manner that “ the verbal law” which is named as “ morals” takes place in “the sharia”. Thus, one of the concepts which is considered in the research is the morals. As more than one law is valid, it is possible to accept the system as “ The multiple law”. The acceptancy of tribe law,namely morals, as a solution causes some evaluations about the socities with a tribe by necessity. In this context, The tribe structures were followed from the sources, some opinions were given on the significant similarities in the east and west societies on the recent history of the period. The study includes the bride exchange method as a application method for the solution of blood feuds.
Key Words: Amid, tribe law, morals, bride exchange, blood feud, blood money.
1520'den sonra Mardin'in kadim aşiretlerinden olan Milli topluluğu iki kısma ayrılmış, bunlardan bir kısmı Mardin'de kalırken, diğer kısmı Urmiye civarına göç etmiştir. Bu konargöçer aşiret mensuplarının Mardin'e dönüş tarihleri 1707 yılıdır. Nitekim Osmanlı Devleti 1691-1699 yılları arasında sınırları içindeki göçebe aşiretleri iskan etme politikasını hayata geçirmiştir. Bu politikayla devlet, asayişin sağlanmasını, toprakların sürekli üretime açık kalmasını ve gidiş gelişler esnasında çıkan karışıklıkları yok etmeyi planlamıştır.
Milli aşiretini Mardin'de idareyi ele alması çeşitli mücadeleleri de beraberinde getirmiştir. Makalenin amacı bu mücadeleleri XVII-XIX. yüzyıllar içerisinde ele almak ve 1832 Mardin İsyanı'na değinmektedir.
1835 yılından sonra merkezden gönderilen idarecilerin şehrin idaresini tamamen ele alması ile II. Mahmud'un idari alandaki reformları hayata geçirilmiştir ve erkeklerin askere alınması ile Mardin'de yeni bir dönem başlamıştır. Böylece, aşiretlerin eskisi gibi idarede söz sahibi olamadıkları yeni bir süreç de başlamıştır.
anahtar sözcükler: Mardin, Milli Aşireti, İskan Politikası, 1832 İsyanı
Kitabın ele aldığı sorun, tarihçinin öznelliğinde yaratılan ve okuyucuda şekillenen "Celali" olgusudur ve incelenmek üzere önümüzde durmaktadır. Bu durum bize tarihçilerin sıklıkla kullandığı bir metaforu da hatırlatır ki Afrika atasözü olarak şöhret bulmuştur, şöyledir; "Arslanların tarihi yazılıncaya kadar, tarihçiler avcıyı övmeye devam edeceklerdir". Tarihin eleştirel okunmasını bu ölçüde vurgulayacak vecizeye az rastlanır.
Elinizdeki kitap bu yaklaşımla kaleme alınan bir lisansüstü çalışmanın yeniden okunup, kitap haline evrilmiş halidir. 2008 yılında kabul edilen bu master çalışmasının adı ise 16. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Meydana Gelen Muhalif Nitelikli Hareketlerin Osmanlı Tarih Yazarları Ve Eserlerine Yansıması'dır.
16. yüzyılda yaşamış kronik yazarlarına ve eserlerine müracaat edildiğinde, şöyle bir tablo ile karşılaşılır; İdris-i Bidlîsî (?-1521) ve eseri Selim Şah-name, Hadîdi (?- eserini bitirdiği 1522'den son- ra) ve eseri Tevarih-i Âl-i Osman, Kemalpaşazade (1468-1534) ve eseri Tevarih-i Âl-i Osman (1527), Şükrî-i Bitlisî (?-eserini bitirdiği 1530 yılından kısa bir süre sonra) ve eseri Selimname, Lütfi Paşa (1488-1563) ve eseri Tevarih-i Âl-i Osman (1553), Celal- zade Mustafa Efendi (?-1567) ve eseri Selimname, Hoca Sadettin Efendi (1536-1598) ve eseri Tacü't-Tevarih, Gelibolulu Mustafa Âli (1541-1600) ve eseri Künhü'l-Ahbar (1596), Selânikî Mustafa Efendi (?-1600) ve eseri Tarih-i Selânikî (1600) ve XVI. yüzyılın sonları ile XVII. yüzyılın başlarında geçen olayları kaleme alan Peçevî İbrahim Efendi (1574-1650) ve eseri Peçevî Tarihi hakkında ayrıntılı bilgiler çalışmanın ilerleyen bölümünde verilecektir. Ancak belirtmekte fayda var ki, bu çalışmada ele alınan eserler orijinal nüshalarının günümüz Türkçesine çevirisi üzerinden incelenmiştir. Ayrıca kaynak tarama sürecinde, Küçük Nişancı ve Cenabi Mustafa'nın eserlerine de müracaat edilmiş, fakat konumuzla ilgili olarak tatmin edici bilgilere rastlanamadığından bu kaynaklara yer verilmemiştir.
Çalışmamızın mekân sınırlamasını Anadolu, zaman sınırlamasını ise XVI. yüzyıl oluşturmaktadır. "XVI. yüzyılda yaşanan muhalif nitelikli hareketler" ifadesiyle anlatılmak istenen, Osmanlı merkezi idaresine karşı ayaklanma şeklini alan bir biriyle bağlantılı bir dizi isyan hareketidir. Bu bağlamda çalışmamızda yüzyılın başında yaşanan Şah Kulu, Celal, Kalender, Koca Süklün ve Baba Zünnûn isyanları ile yüzyılın sonunda meydana gelen Kara Yazıcı isyanları birbiriyle karşılaştırılarak ele alınacaktır.