Organización d'as Nacions Unidas

	Organización d'as Nacions Unidas; United Nations Organization; Organisation des Nations Unies1
(En detalle)	(En detalle)
	Lema: {{{lema}}}
	Himno: {{{inno}}}
	Situación ONU Os países miembros d'a ONU
Capital	{{{capital}}}
Seu	Nueva York, Nueva York, Estaus Unius
Mayor ciudat	{{{mayor ziudat}}}
Idiomas oficials	Anglés, francés, espanyol, ruso, chinés, arabe
Forma de gubierno Secretario Cheneral	; Ban Ki-Moon
Miembros	193 estaus
Establimiento	24 d'octubre de 1945 en San Francisco
Superficie	{{{superfizie}}} km²
Población; • Total	; {{{poblazión}}}
PIB ([[{{{año PIB}}}]]); • PIB per capita ; • PIB nominal ([[{{{año PIB nominal}}}]]); • PIB nominal per capita	{{{PIB}}}; {{{PIB per capita}}}; {{{PIB nominal}}}; {{{PIB nominal per capita}}}
Moneda	{{{moneda}}}
Zona horaria	{{{utc}}}
Dominio d'Internet	{{{cctld}}}
Pachina web	www.un.org
	1 Atros nombres oficials:; 국제연합; Persatuan Bangsa-Bangsa; Organisation des Nations Unies; Organización de las Naciones Unidas; Ühendatud Rahvaste Organisatsioon; Egyesült Nemzetek Szövetsége; Vereinte Nationen; Organizzazione delle Nazioni Unite; Organização das Nações Unidas; Yhdistyneet Kansakunnat; Organizacja Narodów Zjednoczonych; Организация Объединённых Наций; 联合国; امم متحدة

L'Organización d'as Nacions Unidas (ONU) u Nacions Unidas con o suyo nombre simplificau, establida lo 24 d'octubre de 1945 en San Francisco, (Estaus Unius), dezaga d'o fin d'a Segunda Guerra Mundial, ye una organización internacional que ye la heredera d'a Sociedat de Nacions que no aconsiguió impedir iste conflicto armau internacional mientres a suya curta existencia en os anyos 1920 y 1930. A suya carta fundacional ye la clamada Carta d'as Nacions Unidas, un tractau internacional sinyau en a debantdita ciudat de San Francisco.

Ye a mayor organización internacional d'o mundo y en l'actualidat (2023) conta con 193 países miembros, estando los suyos idiomas oficials y de treballo vichents seis, que son os siguients: arabe, chinés mandarín, espanyol, francés, anglés y ruso.^[1]

La estructura d'a organización ye fixada en a Carta d'as Nacions Unidas, que li define seis organos principals: l'Asamblea Cheneral, o Consello de Seguridat, o Consello Economico y Social, o Consello d'Administración Fiduciaria, a Cort Internacional de Chusticia y lo Secretariau. Antiparte, la organización ha desembolicau un Sistema d'as Nacions Unidas d'o cual en fan parte cuantos fondos, organismos especializaus, comisions tecnicas u programas que completan a estructura administrativa d'a organización. A seu d'as Nacions Unidas se troba en a ciudat de Nueva York en os Estaus Unius y poseye un estatuto d'extraterritorialidat, estando los países miembros representaus en ella a traviés d'os suyos embaixadors.

Lo personal y personal asociau que treballa pa la ONU se troba protechiu per a Convención sobre la Seguranza d'o Personal d'as Nacions Unidas y d'o Personal Asociau, aprebada lo día 9 d'aviento de 1994 per l'Asamblea Cheneral d'a ONU.

Pa mantener la paz, resolución de conflictos u zonas sensibles d'enfrontinamientos a ONU tien un cuerpo armau componiu per soldaus de multiples nacionalidaz, conoixiu como Fuerzas de Paz d'as Nacions Unidas u popularment cascos azuls que son ninviadas a cuantas rechions an han cesau recientment conflictos armaus, pa d'este modo fer complir os acuerdos de paz y disuadir a los combatents de reprener as hostilidaz. A causa que la ONU no mantiene un exercito independient, os efectivos son subministraus per os estaus miembros d'a organización y la suya participación ye opcional. L'autoridat pa ninviar u retirar a los continchents de mantenimiento d'a paz ye en mans d'o gubierno que los aporta, al igual que la responsabilidat en relación con a paga, cuestions disciplinarias y de personal.

Cal destacar que a organización en l'anyo 2001 recibió o Premio Nobel d'a Paz chunto a Kofi Annan.

Edificio d'as Nacions Unidas en a ciudat de Nueva York.

Sistema d'organización d'as Nacions Unidas

L'articlo 7 d'a Carta d'as Nacions Unidas indicaba que los organos prencipals d'a organización yeran:

La Asembleya Cheneral.
Lo Consello de Seguranza.
Lo Consello Economico y Social.
Lo Consello d'Administración Fiduciaria.
La Corte Internacional de Chusticia.
La Secretaría Cheneral.

Amás la Carta posibilitaba que cada organo d'o poder podese establir los organismos subsidiarios que estimase necesarios pa lo desempenyo d'as suyas funcions.

Secretarios chenerals d'as Nacions Unidas ^[2]

Antonio Guterres, actual Secretario Cheneral d'ONU.

Gladwyn Jebb, (Reino Uniu) dende 1945 dica 1946.
Trygve Lie, (Noruega) dende 1946 dica 1952.
Dag Hammarskjöld, (Suecia) dende 1953 dica1961.
U Thant, (Birmania) dende 1961 dica 1971.
Kurt Waldheim, (Austria) dende 1972 dica 1981.
Javier Pérez de Cuéllar, (Perú) dende 1982 dica 1991.
Butros Butros-Ghali, (Echipto) dende 1992 dica 1996.
Kofi Annan, (Ghana) dende 1997 dica 2006.
Ban Ki-moon, (Corea d'o Sud) dende 2007 – dica 2016.
António Guterres, Portugal dende 2017 - dica l'actualidat.

Criticas

Dende a suya fundación, i hai habiu muitas peticions pa la reforma d'as Nacions Unidas pero poco consenso sobre como fer-lo. Beluns quieren que a ONU desempenye un mayor papel u mas eficaz en os afers mundials, mientres que atros quieren que o suyo papel se reduzca a o treballo humanitario. En as opinions pa la suya reforma historicament i hai una mena de división entre as nacions ricas d'o Norte y as nacions pobras d'o Sud. As nacions d'o sud tienden a afavorir una ONU mas potenciada con una Asembleya Cheneral mas fuerte, permitindo-les una mayor voz en os afers mundials, mientres que as nacions d'o Norte prefieren una ONU centrada en o desembolique d'una economomía y comercio globals y en as en menazas transnacionals como o terrorismo. Cualques criticos perciben que as Nacions Unidas nomás son a o servicio d'os gubiernos d'os suyos países miembros (especialment los mas poderosos) y no d'os ciudadans d'o común. ^[3]

A mayor parte de criticas radica en o poder de veto d'os 5 miembros permanents d'o Consello de Seguranza, lo cual ha estau utilizau pa protecher intereses cheopoliticos d'estes países, impedindo l'acción d'a ONU pa salvaguardar a paz y seguranza internacional. Asinas mesmo, s'han feito reproches a que l'Asembleya Cheneral tienga un poder limitau y que as labors d'o secretario cheneral no sían clarament definidas.