Soumpfaad

En Soumpfaad oder au Soumwääg isch en alte Wääg, meischtens e Bärgwääg über ne Pass im Gebirg vo eim Taal is andere, wo besser isch als en eifache Fuesswääg, aber nid so guet, ass Faarzüüg und Fuerwärch drüber chönnte faare.

E Soumkolonne uf dr Tüüfelsbrügg i dr Schellene

Dr Name hed mid dr Art vom Waaretransport z tue. S Wort Soum chunt vom latynische sauma und bedütet d Laschd für nes einzels Trägdier; es isch im Transportgwärb im Middelalter au es Mäss für d Waaremängi und für Abgoobe a de Zollstelle gsi. Saume isch d Bezäichnig für d Arbet vo de Säumer gsi. En Soumpfaad isch für e Waarevrcheer gmacht, wo d Säumer mid Transportdier, also Rösser, Esel oder Muuldier, Sache vo m ene Uuftraggäber an en andere Ort bringe. D Packige sind uf Gstell und Säddel so a de Dier agmacht worde, ass s Gwicht uf beide Syte vom Rügge glych gsi isch. Drum hed en Soumwääg öppe drü Meter breit müesse sy, ass s Dier underwägs sicher niene agstoosse isch.

Psunders i den Alpe sind die guete Päss deils sid dr antike Zyt als Soumpfaad uusbout gsi. Nume bi wenige hed me mid Faarzüg drüber chönne. I de Bärgdörfer hend d Lüüt Gnosseschaft gründet; me het ne vom romanische Wort porter mängisch au Porte gseit, und im Bündnerland hend si Roode gheisse. Vo de Landesheere hend die Soumgnosseschafte normalerwys s Privileeg für dr Waaretransport über ne bestimmti Wäägstrecki gha. A de Etappeplätz sind als Lagerhüüser Suschte und Hoschpiiz ygrichtet worde, wo me no a vilne alte Bärgstroosse gseet. Als erschti sy im Joor 1272 d Suschte vo Martinach und vo Leuk im Wallis erwäänt. Dr gröscht Transportundernäämer i de Schwiizer Alpe isch im 17. Joorhundert dr Chaschper Stockalper gsi, wo d Säumerei übere Simplon organisiert hed.

Wo denn i de Alpe di grosse Bärgpäss Stroosse zum Faare übercho hend, am Simplon ane 1806, am Schplüge ane 1822, am Gottert ane 1830, isch d Säumerei gly verschwunde. Transport mit Soumdier gid s hüt no für abglägni Alpsidlige, für Bärghütte und im Milidäär – und i Länder, wo me nid alls mit Motoorfaarzüg umefüert.

• 
  dr Josua Zinsli, dr letscht Säumer vom Glaspass
• 
  Säumer am Simplonpass, aber scho uf dr nöje Strooss
• 
  Säumer uf dr Häderlisbrügg i dr Schellene
• 
  am Gottert
• 
  so schtellt sech dr Zeichner dr Stäg bi Andermatt vor
• 
  am Schplügepass
• 
  dr Wääg i dr Cardinelloschlucht am Schplüge
• 
  uf em Wäg a dr Grimsel
• 
  dr alt Soumwäg vom Simplon
• 
  di alti Feschelbachbrügg zwüsche Leuk und Erschmatt im Wallis
• 
  di alti Suscht vo Silene im Urnerland

Literatur

• Pio Caroni: Soma et alpis et vicanale. Einleitende Bemerkungen zu einer Rechtsgeschichte der Säumergenossenschaften. In: Louis Carlen (u. a.): Festschrift für Ferdinand Elsener zum 65. Geburtstag, Sigmaringen 1977, Siite 98–110 .
• Pio Caroni, «Dorfgemeinschaften und Säumergenossenschaften in der mittelalterlichen und neuzeitlichen Schweiz.» In: Recueils de la Société Jean Bodin pour l’histoire comparative des institutions, XLIV: Les communautés rurales. Cinquième partie, Paris 1987, Siite 191–222.

Weblink

 Commons: Equestrian trails in Switzerland – Sammlig vo Multimediadateie

• Hans Stadler: Säumerei. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.