George Stephenson

Dr George Stephenson (* 9. Juni 1781 z Wylam bi Newcastle upon Tyne, Northumberland; † 12. August 1848 im Tapton House bi Chesterfield) isch en änglische Ääscheniöör und Haupterfinder vom Ysebahnwääse gsi. Er isch Autodidakt gsi und het sich sini umfangriiche technische Kenntniss sälber biibrocht.

D Lokomotive „The Rocket“ vom George und Robert Stephenson us em Joor 1829 im Londoner Science Museum.

Lääbe

Im Stephenson sini Eltere si arm gsi. Scho mit verzääni het er müesse in e Choolegruebe go schaffe. Dürt het er e Dampfmaschine bedient. Si Vater isch bim ene Umfall mit ere Dampfmaschine blind worde. Wäge däm Umfall het dr Stephenson aagfange, sich intensiv mit de Dampfmaschine z beschäftige. Bald het men em im Nordoste vo Ängland Maschinedokter gsäit. Er isch Ufseher worde und het spööter d Choolewärk vom Lord Ravensworth bi Darlington gläitet. 1803 isch si Soon Robert uf d Wält choo, und zwäi Joor spööter isch si Frau gstorbe. Dr Stephenson het zwar e zimli gueti Stellig im Choolebärgbau gha, er het aber äinewääg müesse Schue flicke, zum sim Soon die gueti Schuelbildig mööglig z mache, won er sälber nid überchoo ghaa het. Zämme mit sim Soon het er denn sini äigene Kenntniss im Lääse und Schriibe verbesseret.

1814 het er e Dampfloki für en Iisebaan in dr Umgääbig baut, wo lang as die ersti bruuchbari loki aagluegt worde isch. Mä het aber nid gmerkt, ass die ersti Dampfloki, wo dr Richard Trevithick 1802 baut het, nit an dr Lokomotivtechnologii sondern an de Schiine us Gussiise vo dr ursprüngliche Rossbaan gschiteret isch, wo d Loki für sä äifach z schweer gsi isch. 1813 het dr William Hedley scho sini «Puffing Billy» für d Wylam-Choolegruebe konstruiert, und die isch so guet gsi, ass mä meereri Lokene vo däm Tüp baut het. Dr George Stephenson isch also nit dr Erfinder vo dr Dampfloki gsi, sondern dr erfolgriichsti Iisebaanpionier vom Aafang vom 19. Joorhundert. Wie au dr Humphry Davy (Davysche Sicherheitslampe) het au dr Stephenson e Sicherhäitslampe für Gruebenarbäiter erfunde.

27. Septämber 1825 isch zwüsche Stockton und Darlington die ersti öffentligi Iisebaan uf dr Wält iigweit worde. Im Stephenson si «Locomotion» het 38 Waggon zooge, won e Däil drvo mit Choole und Wäize belaade gsi si, die mäiste häi aber Sitzblätz für öbbe 600 Lüt ghaa. Am Daag druf het dr regelmäässig Bedriib mit em Persoonewagon «Experiment» aagfange, aber non e baar Joor lang isch er vom ene Ross zooge worde. Uf deere Strecki si drei Lokene gfaare, wo dr Stephenson konstruiert het.

D Liverpool-Manchester-Eisenbahn wo 1829 baut worden isch, het en für immer berüemt gmacht. Bim Renne vo Rainhill für die besti und schnällsti Loki vo deere Baan, wo dreimol iir Gwicht mit ere Gschwindikäit vo 10 änglische Mäilen pro Stund het sölle zie, ooni Rauch z mache, het «The Rocket» vom George Stephenson und sim Soon Robert dr Briis gwunne, wo si fümfmol iir Gwicht zooge und 14 bis 20 änglischi Mäile pro Stund gfaare isch, und eso d Bedingige vom Wettbewärb bi Witem überdroffe het. Dä Erfolg isch hauptsächlig drvo choo, ass si e Bloosrööre noch ere Idee vom Booth, em Generalsekretär vo dr Gsellschaft, iigfüert häi und mit dr bessere Verbrennig wo doodrvo choo isch het dr Röörechessel mee Dampf chönne mache.

Vo denn aa het dr Stephenson dr Bau vo de bedütendste Iisebaane z Ängland gläitet oder het Maschine für sä baut. Mä het en für sini Expertise au uf Belgie, Holland, Frankriich, Dütschland, Italie und Spanie iiglaade. Die ersti dütschi Loki «Adler» isch us d Maschinebauaastalt z Darlington choo. Vo 1847 bis 1848 isch dr George Stephenson Bresidänt vo dr Institution of Mechanical Engineers gsi.

Zletscht isch er au Äigedümer vo meerere Choolegruebe und vo de groosse Iisewärk vo Claycross gsi. Dr George Stephenson isch am 12. August 1848 im Tapton House bi Chesterfield gstorbe. Z Newcastle het mä e Statue von em uf dr Stephensonbrugg ufgstellt.

Si äinzig Soon Robert Stephenson isch au en Ääscheniöör gsi. Zu sine witere Noochfaare ghöört dr Robert Baden-Powell.

Sustigs

Wäge sinere Bedütig für e Iisebaanvercheer het d Strooss, wo d Hauptverwaltig vom Persoonevercheer vo dr Dütsche Baan AG z Frankfurt am Main dr Naame vom Stephenson überchoo.

Litratuur

Samuel Smiles: The Life of George Stephenson. London 1884 (Nachdruck University Press of the Pacific, 2001, ISBN 0-89875-505-0
Quirin Engasser (Hrsg.): Grosse Männer der Weltgeschichte. 1000 Biographien in Wort und Bild. Neuer Kaiser Verlag, Klagenfurt 1987, ISBN 3-7043-3065-5, S. 446
L. T. C. Rolt: George and Robert Stephenson: the railway revolution, Longmans Green 1960, Reprint Amberley Press 2010

Weblingg

Commons: George Stephenson – Sammlig vo Multimediadateie

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „George_Stephenson“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.