Randse Afrikaanse Universiteit

Die Randse Afrikaans Universiteit (RAU) was ’n Afrikaanse instelling vir hoër onderwys en navorsing wat Johannesburg en omliggende omgewing bedien het. Die universiteit is op 24 Februarie 1968 gestig en in 2004 ontbind om op 1 Januarie 2005 saam met die Vista-universiteit en die Technikon Witwatersrand ’n nuwe universiteit, naamlik die Universiteit van Johannesburg, te vorm.

Randse Afrikaanse Universiteit
Die hoofkampus van die Randse Afrikaanse Universiteit en latere Kingswaykampus van die Universiteit van Johannesburg
Gestig:	24 Februarie 1968
Gesluit:	31 Desember 2004
Tipe:	Openbare universiteit
Ligging:	Auckland Park, Johannesburg, Gauteng 26°11′05″S 27°59′51″O
Kleure:	Groen en Grys
Gelukbringer:	Hoephoep

Geskiedenis

In die twee dekades ná die Tweede Vryheidsoorlog het die stroom verarmde Afrikaners wat vanuit die platteland na die Witwatersrand getrek het gegroei sonder dat die getal Afrikaanssprekendes 'n noemenswaardige styging getoon het, soos blyk uit die feit dat die gemeentes van Afrikaanse Kerke in Johannesburg byna geen groei getoon het nie. Dat 'n hele geslag Afrikaners aan die Rand in dié tyd verlore gegaan en verengels het, was onder meer aan die gebrek aan Afrikaanse onderwysinstellings te wyte.

Die prentjie het eers vanaf die 1920's en veral in die tyd van die Groot Depressie begin verander toe die eerste Afrikaanse hoërskole aan die Rand geopen het – die Hoërskool Voortrekker in Boksburg in Januarie 1920 en Helpmekaar-Hoërskool in Johannesburg en Hoërskool Monument op Krugersdorp in 1921. Kort ná die Tweede Wêreldoorlog was daar aan die Witwatersrand net ses Afrikaansmedium- vergeleke met 26 Engelsmedium-hoërskole, benewens 19 tegniese en handelskole waar albei landstale as onderrigmedium gebruik is.

Die groei van Afrikaansmedium-hoërskole het geleidelik die bevolkingsaanwas van Afrikaanssprekendes begin weerspieël. So het die getal Afrikaners aan die Rand tussen 1936 en 1960 met 167 persent gegroei, teenoor 60 persent in Suid-Afrika as geheel. Teen die begin van die 1980's was sowat 'n vyfde van die land se Afrikanerbevolking (ongeveer 450 000) aan die Rand saamgetrek.

In vergelyking met Engelssprekende Suid-Afrikaners is die intellektuele potensiaal van dié groot bevolkingskonsentrasie egter om maatskaplike en ekonomiese redes onderbenut. In Suid-Afrika as geheel was die persentasie Engelssprekendes, wat gematrikuleer het of 'n akademiese graad verwerf het, twee maal so groot as die persentasie Afrikaanssprekendes. Aan die Rand was die Afrikaners se agterstand in dié opsig selfs nog groter aangesien baie Afrikaanse leerlinge die skool verlaat het voordat hulle matriek kon verwerf, terwyl baie matrikulante dit nie kon bekostig om akademiese opleiding aan 'n universiteit te volg nie.

Vir Afrikanerleiers het dit in die 1950's duidelik geword dat hoëronderwysinstellings binne makliker bereik van Randse Afrikaanssprekendes opgerig moes word om na-uurse studie vir studente, wat reeds 'n beroep beoefen het, en voltydse studie vir studente, wat nog in hul ouerhuise kon inwoon, moontlik te maak.

Die lang veldtog vir 'n Afrikaanse onderwyskollege of universiteit is in drie fases gevoer. Die eerste veldtog tussen 1956 en 1961 het sy hoogtepunt bereik met die stigting van die Goudstadse Onderwyskollege in Februarie 1961. Gedurende die tweede fase tussen 1961 en 1965 is onderhandelinge gevoer met die Universiteit van Suid-Afrika. Die finale veldtog in 1965 en 1966 was gerig op die verkryging van 'n eie, onafhanklike Afrikaansmediumuniversiteit.

Terwyl ook plaaslike gemeenskappe buite Johannesburg op die daarstelling van 'n Afrikaanse universiteit aangedring het, was die destydse blanke regering se beleid om bestaande blanke instellings vir tersiêre onderwys uit te brei om in die groeiende behoeftes te voorsien eerder as om nuwe universiteite te stig. Eers met die aankondiging op 13 Februarie 1963 van die stigting van 'n nuwe, tweetalige universiteit in Port Elizabeth is hierdie beleid gewysig, veral in die lig van bevindings van 'n kommissie van ondersoek wat deur die minister van onderwys benoem is. Op 5 November 1963 het 468 afgevaardigdes tydens ’n kongres eenparig besluit om ’n Afrikaanse universiteit op te rig.

Daar is ook voorgestel om met die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa) te onderhandel om sy setel van Pretoria na Johannesburg te verplaas om daar 'n tweeledige funksie uit te oefen – dié van 'n residensiële Afrikaanse universiteit én dié van 'n eksterne universiteit. Die regering se huiwering om tot die stigting van heeltemal nuwe universiteite oor te gaan sou so omseil kon word.

Op 4 Augustus 1965 het die destydse minister van onderwys, sen. Jan de Klerk, bekendgemaak dat die kabinet besluit het dat Unisa se setel in Pretoria sou bly en sy toestemming verleen tot die voorgestelde stigting van 'n onafhanklike Afrikaansmediumuniversiteit vir die Witwatersrand met sy setel in Johannesburg. In 1966 het die kabinet besluit op 'n kampusterrein in Auckland Park.

Die eerste studente het op 3 Februarie 1966 vir registrasie aangemeld, en op 24 Februarie van dié jaar het die amptelike opening van die Randse Afrikaanse Universiteit (RAU) met net meer as 700 geregistreerde studente en die inhuldiging van sy eerste kanselier (die destydse minister van finansies en latere derde Staatspresident van die Republiek van Suid-Afrika), dr. N. Diederichs, plaasgevind. Die eerste rektor was prof. Gerrit Viljoen.

Die eerste kampus was geleë in ’n brouery in Braamfontein. Die nuwe kampus en geboue in Auckland Park is amptelik op 24 Mei 1975 in gebruik geneem.

Met verloop van tyd het die universiteit ’n dubbelmediuminstelling geword wat byna alle kursusse in Afrikaans sowel as Engels aangebied het.

Fakulteite

Die fakulteite van die RAU was soos volg:

• Fakulteit van Ekonomiese- en Bestuurswetenskappe
• Fakulteit van Regte
• Fakulteit van Wetenskap
• Fakulteit van Ingenieurswese
• Fakulteit van Lettere en Wysbegeerte
• Fakulteit van Gesondheidswetenskappe

Bekende alumni

• Francois Pienaar, Wêreldbeker-rugbykaptein (1995)
• Neil Sandilands, akteur.
• Bryan Habana, rugbyspeler
• Cobus Grobbelaar, rugbyspeler